چگونه با بی انگیزگی تحصیلی نوجوانان مواجه شویم ؟
یکی از جملات رایجی که ممکن است از زبان برخی نوجوانان شنیده شود این است:
«تو که درس خوندی چی شد؟ منم نمی‌خوام بخونم!»
جمله‌ای که شاید در ظاهر، لجبازانه یا از سر بی‌تفاوتی به نظر برسد؛ اما در واقع، در بسیاری از موارد، حامل پیامی عمیق‌تر است پیامی از جنس ناامیدی، بی‌اعتمادی به آینده، یا حتی خستگی از فشارها و انتظارات اجتماعی.
در چنین شرایطی، مهم است به جای واکنش‌های احساسی یا دستوری، رویکردی همدلانه و گفت‌وگو‌محور اتخاذ کنیم. در ادامه، راهکارهایی عملی برای برخورد صحیح با این نگرش ارائه می‌شود:
۱. ابتدا گوش بدهید، نه این‌که بلافاصله پاسخ دهید
در بسیاری از مواقع، نوجوانی که این جملات را بیان می‌کند، در واقع به دنبال تخلیه روانی، شنیده‌شدن و درک‌شدن است، نه دریافت جواب قانع‌کننده یا نصیحت. بهترین واکنش، گوش‌دادن فعال و صبورانه است.
سؤالاتی از این جنس می‌توانند به شروع یک گفت‌وگوی مؤثر کمک کنند:
• «چی باعث شده فکر کنی درس خوندن فایده‌ای نداره؟»
• «اگه واقعا نخوای درس بخونی، چه برنامه‌ای برای آینده‌ت داری؟»
ایجاد فضای امن برای گفت‌وگو، پایه‌ای مهم برای باز کردن گره‌های ذهنی نوجوان است.
۲. از تجربه شخصی به‌عنوان ابزار فشار استفاده نکنید
بسیاری از والدین برای قانع‌کردن نوجوان از تجربه شخصی خود استفاده می‌کنند؛ مانند:
• «منم خوندم، اما به جایی نرسیدم.»
• «منم نخوندم، پشیمونم، تو لااقل بخون.»
این شیوه‌ها معمولاً نتیجه‌ای معکوس دارند و نوجوان با این فکر که «خب تو هم نتیجه نگرفتی، پس چرا من تلاش کنم؟» بیشتر از درس فاصله می‌گیرد.
به‌جای آن، بهتر است به الگوهایی اشاره شود که برای او جذاب و قابل باور هستند:
• «می‌دونی فلان برنامه‌نویس معروف از ۱۷ سالگی یادگیری رو شروع کرد؟»
• «فلان یوتیوبر که دنبال می‌کنی، چند سال طول کشید تا بتونه مخاطب جذب کنه و درآمد داشته باشه؟»
مثال‌هایی از مسیر تلاش واقعی افراد موفق، می‌تواند برای نوجوان بسیار الهام‌بخش‌تر از توصیه‌های کلی باشد.
۳. به جای اجبار، در فرآیند هدف‌سازی همراهش باشید
یکی از مهم‌ترین نکات در ارتباط با نوجوانان این است که احساس نکنند مسیر زندگی‌شان به آن‌ها تحمیل می‌شود. جمله‌هایی مثل:
• «باید بخونی، آینده‌ت رو خراب می‌کنی»
• «من که این‌همه زحمت کشیدم، وظیفه‌ت اینه که بخونی»
نه‌تنها انگیزه نمی‌دهند، بلکه منجر به مقاومت می‌شوند. به‌جای آن، گفت‌وگو را به سمت هدف‌سازی پیش ببرید:
• «دوست داری پنج سال دیگه کجا باشی؟ چه شغلی داشته باشی؟»
• «به نظرت راه رسیدن به اون هدف چیه؟ فقط درس؟ یا مهارت هم مهمه؟»
وقتی نوجوان متوجه شود که خودش باید مسیرش را انتخاب کند و برای آن برنامه‌ریزی کند، احتمال مشارکت و تلاش او بیشتر خواهد شد.
۴. یادگیری را فقط به مدرسه و نمره محدود نکنید
گاهی دلیل اصلی بی‌انگیزگی نوجوان، دل‌زدگی از سیستم آموزشی سنتی و نمره‌محور است. مهم است به او نشان دهید که یادگیری می‌تواند خارج از کلاس درس هم اتفاق بیفتد — حتی جذاب‌تر، کاربردی‌تر و مؤثرتر.
مثلاً:
• معرفی دوره‌های آنلاین در زمینه‌هایی که به آن علاقه‌مند است (گرافیک، بازی‌سازی، برنامه‌نویسی، تولید محتوا و…)
• کمک به او برای راه‌اندازی پروژه‌های کوچک و تجربی
• تشویق به مطالعه آزاد، مهارت‌آموزی یا شرکت در کارگاه‌های عملی
یادگیری زمانی مؤثر و انگیزه‌بخش می‌شود که نوجوان در آن احساس استقلال و معنا کند.
۵. احساس بی‌انگیزگی را سطحی نگیرید؛ ممکن است نشانه‌ای از مشکل جدی‌تر باشد
در برخی موارد، آن‌چه به صورت بی‌میلی نسبت به درس بروز می‌کند، می‌تواند پوششی باشد برای احساساتی عمیق‌تر نظیر:
• اضطراب
• افسردگی
• فشار خانواده یا مدرسه
• ترس از شکست
• یا حتی مقایسه‌های مخرب با همسالان
اگر متوجه شدید نوجوان شما بیشتر از قبل گوشه‌گیر، پرخاشگر، یا بی‌انرژی شده است، حتماً این وضعیت را جدی بگیرید.
مراجعه به مشاور یا روانشناس نوجوان در این موارد نه تنها ضروری، بلکه اقدامی پیشگیرانه برای محافظت از سلامت روان فرزندتان است. اگر شما هم با این مسئله روبه رو هستید روانشناسان متخصص پرگار درکنار شما هستند .
در مواجهه با نوجوانی که نسبت به درس خواندن بی‌انگیزه است:
• او را سرزنش نکنید، بلکه گوش دهید.
• تجربه‌تان را تحمیل نکنید، بلکه راهنمایی کنید.
• فقط نصیحت نکنید، بلکه همراه شوید.
• به جای تمرکز بر نمره، بر درک، علاقه و مهارت تمرکز کنید.
و در نهایت، اگر حس کردید نوجوان درگیر مشکلاتی فراتر از یک بی‌حوصلگی ساده است، از مراجعه به متخصص مشاوره و روان‌شناسی نوجوان غافل نشوید.
مداخله به‌موقع، گفت‌وگوهای همدلانه و همراهی صبورانه، می‌توانند مسیر رشد
نظرات